CognitiveFX
CognitiveFX (CFX) is een nieuwe behandeling voor NAH in de VS. In dit artikel worden de theorie achter deze behandeling en de inhoud van de behandeling besproken. CognitiveFX richt zich met name op het post commotioneel syndroom(PCS), daarom zullen we het hier steeds hebben over PCS en niet over NAH. Later volgt nog een artikel over of er een wetenschappelijke grondslag voor deze behandeling is.
​
Er is nog weinig informatie te vinden over de effectiviteit naar de behandeling die CognitiveFX aanbiedt. Omdat er zo weinig bekend is over de effectiviteit gaat er gelukkig wetenschappelijk onderzoek gedaan worden. De hersenstichting financiert deze studie. De eerste resultaten worden in 2023 verwacht, maar dan weten we helaas nog niets over de effectiviteit. Dat deel volgt pas als het eerste deel van de studie goede resultaten laat zien. Om enig inzicht te geven in wat je kunt verwachten van een behandeling bij cognitiveFX heb ik een enquête uitgezet onder mensen die de behandeling al hebben voltooid. De resultaten van deze enquête zijn te downloaden als PDF via onderstaande button.
De hypothese
​
Om te beginnen met de theorie, de achtergrond van de behandeling bij CognitiveFX. Het gaat hier om een hypothese, een theorie die niet bewezen is. De hypothese van CognitiveFX bestaat uit 2 delen. 


Deel 1 gaat over neurovasculaire koppeling. Neurovasculaire koppeling is de relatie tussen neurale (zenuw) activiteit en de doorbloeding op die locatie. Dit is een fysiologisch proces waarbij, als een bepaald gebied van de hersenen actief wordt, dit gebied ook extra bloedtoevoer krijgt. 


De hypothese waar CognitiveFX mee werkt, is dat bij patiënten met PCS er na de eerste activatie van een hersengebied geen extra bloedtoevoer optreedt. Hierdoor kun je bijvoorbeeld de aandacht voor een taak niet vasthouden en ben je snel afgeleid. Doordat er geen extra bloedtoevoer is naar het hersengebied dat actief is, werkt dat gebied dus minder optimaal. Het gaat om in de basis een gezond hersenweefsel dat niet optimaal functioneert. 


Volgens de hypothese van CognitiveFX is de belangrijkste oorzaak van het disfunctioneren van de neurovasculaire koppeling een overwegend sympathische activatie van het autonome zenuwstelsel. Het autonome zenuwstelsel is een deel van het zenuwstelsel dat zelfstandig, onbewust vele reacties in het lichaam reguleert. Het autonome zenuwstelsel bestaat uit het sympathische en het parasympatische zenuwstelsel. Sympathische activatie betekent dat het lichaam zich klaar maakt voor lichamelijke inspanning, het maakt zich klaar voor een vecht- of vluchtreactie. In andere woorden: doordat het lichaam in actiestand staat is de doorbloeding van bepaalde gebieden van de hersenen niet optimaal en werkt het daardoor minder goed. Een deel van de oplossing die CognitiveFX heeft bedacht voor de behandeling van PCS is dan ook om te streven naar parasympatische activatie (toestand van rust in het lichaam) in plaats van sympathische activatie. Hoe ze dit doen bespreek ik later. 


Deel 2 van de hypothese is dat, als je een bepaald gebied van je hersenen niet optimaal gebruikt, je een omweg gaat gebruiken. Die omweg kost extra energie en tijd. Je gaan niet van A naar B, Maar van A via D en C naar B, een omweg dus. Door tijdens de behandeling zoveel mogelijk “routes” in je hersenen tegelijk te bezetten wordt je gedwongen om ook het gebied dat niet optimaal functioneert weer te gaan gebruiken.
​
De diagnostiek
​
Bij CognitiveFX gebruiken ze fMRI, een functionele MRI als basis voor hun behandeling. Een fMRI brengt de neurovasculaire koppeling in beeld. Bij een gewone MRI worden er beelden van het lichaam gemaakt met behulp van magnetische resonantie. Bij een functionele MRI, of fMRI maak je opdrachten terwijl je in de MRI ligt. De MRI kan een verschil in het signaal van zuurstofrijk en zuurstofarm bloed meten. Hierdoor kan beoordeeld worden welke delen van de hersenen actief worden bij het uitvoeren van die taak.
Ze vergelijken deze hersenactiviteit met een computermodel van een gezond brein. Waar is te veel en waar is te weinig activiteit? Ze stellen de behandeling samen op basis van de fMRI, op die manier wordt bepaald welke delen van het brein extra gestimuleerd moeten worden.
NB. In Nederland wordt een fMRI niet als een betrouwbaar onderzoek gezien voor de individuele patiënt en alleen bij wetenschappelijk onderzoek gebruikt.
​
Introductie op de behandeling
​
Door optimale fysiologie te creëren, namelijk voornamelijk parasympatische activatie en extra bloedtoevoer naar de hersenen, ontstaat er een mogelijkheid voor langdurige activatie van hersengebieden. In deze periode van optimale fysiologie zijn de zenuwcellen beter in staat langdurige activatie vol te houden en dus om de revalidatietherapieën te tolereren. 

In andere woorden: je zorgt ervoor dat de omstandigheden in de hersenen zo goed mogelijk zijn voordat je aan een therapie gaat beginnen. 


Dit wordt gedaan door hele intensieve cardio intervallen, met een hele hoge hartslag, te combineren met periodes van rust met een hele langzame ademhaling. Je lichaam wordt gedwongen steeds te wisselen tussen parasympatische (rust) en sympathische (vecht/vlucht) activatie. Hierdoor leert je lijf deze wisseling zelf ook weer makkelijker te maken. Na deze cardiosessie kun je de voordelen van overwegen parasympatische activatie (=rust toestand van het zelfstandige zenuwstelsel) en extra bloedtoevoer naar de hersenen benutten.


In deze situatie van optimale fysiologie wordt vervolgens geprobeerd om zo veel mogelijk hersendelen tegelijk te activeren, te gebruiken. Zodat je gedwongen wordt om van de omweg, weer een directe route te maken. Ze laten je hierbij multitasken. 

Denk aan bijvoorbeeld: op een balansbal, een bal overgooien en tegelijk op alfabet diersoorten opnoemen, met achtergrondgeluid. 
Je gebruikt dan je motoriek, je balans, je visuele en auditieve systeem en moet tegelijk een cognitieve taak uitvoeren. Hierdoor wordt je gedwongen ook de minder actieve delen van de hersenen toch te gebruiken.
De behandelweek in de praktijk
​
De behandelweek bij CognitiveFX begint met de fMRI en enkele andere testen. Zo doen ze de right eye test, een aantal puzzels en balans testen. De uitslag van de onderzoeken wordt besproken met een van de neurowetenschappers van CognitiveFX. Uit de fMRI komt er een score uit die in het rood, oranje of groen uit komt.
De behandel week bestaat uit een intensief programma met verschillende therapieën. Meestal volg je 7 à 8 uur therapie op een dag en heb je een uur lunchpauze.
Alle verschillende therapieën beginnen makkelijk en worden langzamer moeilijker.
Hieronder een beschrijving van de verschillende therapieën. 

Neuromuscular therapy (NMT)
​
NMT is een soort fysiotherapie. Onder NMT vallen de cardiotrainingen, massages en balans oefeningen.
De cardiotrainingen of intervaltrainingen beginnen met een korte warming up. Daarna ga je in 30 seconden naar je maximale hartslag. Direct gevolgd door een hele langzame ademhaling; 4 seconden in, 6 seconden uit, 1 seconde vasthouden. Deze ademhalingsoefeningen krijg je vooraf al om thuis te oefenen. Als de hartslag weer voldoende is gezakt begin je aan een volgend interval. Er wordt gestreefd naar minimaal 3 intervallen en maximaal 10 intervallen in een half uur. De cardiotrainingen heb je tijdens de behandelweek 2 a 3x per dag. 


Ook krijg je 2x per dag een massage van je nek. CognitiveFX geeft aan dat dit is om afvalstoffen te helpen afvoeren en bloedtoevoer naar de hersenen te stimuleren. In mijn beleving is het vooral nodig voor ontspanning tussen de intensieve behandelsessies door. 


Verder behelst de NMT ook multitask-oefeningen;
- Op een balansbord staan en op alfabet dieren/landen/plaatsen op noemen en onthouden. (a=aap, b=beer, etc)
- Op een balansbord staan en 4 letterlingo spelen
- Koorddansersgang + tennisbal overgooien + landen op alfabet opnoemen
- Op een balansbal + bal overgooien + 4 letterlingo
Hierbij wordt de moeilijkheid gedurende de week opgevoerd en komt er steeds meer afleiding op de achtergrond bij (bijvoorbeeld geluid).
Sensomotor therapy (SMT)
​
Bij sensomotorische therapie krijg je sensoren om te handen en een sensor op de grond om op te tappen met je voet. Vervolgens krijg je een patroon om te klappen/tappen op een metronoom van 54 BPM. 


Voorbeelden van patronen kunnen zijn:
- Klap, linkervoet voor, rechtervoet voor
- Klap, tik linkerschouder, tik rechterschouder
- Klap, tik linkerschouder, tap rechtervoet voor
Etc.
Terwijl je deze patronen uitklapt op het 54 bpm ritme krijg je aanvullende opdrachten:
- Doolhoven op de muur oplossen
- De letters van een 4 letterwoord op alfabet zetten
- Een bal overgooien
- Het spel “taboo” spelen
- De STROOP test
Je krijgt via een scherm feedback of je het juiste ritme vasthoudt.
Neurosensory integration (NSI)
Bij NSI werk je op een groot touchscreen. Op dit scherm kun je verschillende oefeningen doen, alleen of als wedstrijdje met een ander. Voorbeelden hiervan zijn:
- Vind de letters van het alfabet op het scherm achterstevoren (van Z naar A) en maak tegelijk rekensommetjes die op 24 uitkomen met bepaalde getallen.
- 5 woorden terugvinden op het scherm in omgekeerde volgorde als waarin je ze hebt gekregen.
- Vind zo snel mogelijk een woord op het scherm (wedstrijd).
- Je krijgt een getekend patroon/vorm op een ruitjes/stippen scherm te zien gedurende een bepaalde tijd, deze moet je vervolgens na tekenen op je eigen geheugen.
De oefeningen worden bemoeilijkt door je op een balansbord te laten spelen, achtergrondgeluid toe te voegen etc.
Brainwaves
Er zijn ook rustmomenten ingepland, tijdens deze rustmomenten luister je naar brainwaves op een koptelefoon, in een ontspannen stoel in een donkere ruimte. 
De brainwaves zijn een verschillende frequenties/tonen in beide oren waardoor je makkelijker in een staat van ontspanning of concentratie kan komen. Bij CognitiveFX maken ze gebruik van de ontspannende frequenties.
​
Dynavision
Dynavision is een groot zwart bord, met circulaire geplaatste rode en groene lampjes. In het midden een schermpje waarop tekst kan verschijnen. Hierbij kan de therapeut bepalen in welk tempo de lampjes aan en uit gaan en hierbij verschillende opdrachten geven. Bijvoorbeeld:
- Op een balansbal staan + alle groene lampjes uit drukken met links, alle rode lampjes uitdrukken met rechts + uitstappen met de voet naar het kwadrant waarin een lampje brand + woord opdrachten maken.
​
- Op een balansbal staan + lampjes zo snel mogelijk uit drukken + de tekst in het scherm voorlezen.
- Alle groene lampjes uit drukken met links, alle rode lampjes uitdrukken met rechts + uitstappen naar het kwadrant tegenovergesteld als waar het lampje brand + elk kwadrant stelt een categorie voor waarbij je een woord moet verzinnen.
- Alle groene lampjes uit drukken met rechts, alle rode lampjes uitdrukken met links + uitstappen naar het kwadrant tegenovergesteld als waar het lampje brand + tong twisters herhalen.
- Op snelheid alle lampjes uit drukken.
- Per kleur lampje een opdracht om bijvoorbeeld te klappen of te knippen met de handen.
Gedurende de week nemen de opdrachten toe in complexiteit en wordt er meer afleiding op de achter grond geïntroduceerd. Zo komt er bijvoorbeeld iemand anders met een bal stuiteren, muziek draaien etc.
​
Occupational Therapy (OT)
In het Nederlands vertaald ergotherapie, maar compleet anders dan ergotherapie hier in Nederland. 


De OT sessies bij CognitiveFX beginnen met de “brockstring” of in het Nederlans een kralenkoord. Een simpel koordje, met daaraan 3 kraaltjes. Het kralenkoord wordt vastgehouden of vastgebonden, de andere punt tegen je neus. Als je dan naar een van de kraaltjes kijkt zou er een X moeten ontstaan. Die X kan je vervolgens ook zien bij de andere kraaltjes en rustig heen en weer verschuiven.
De theorie hierachter is dat deze oefening is bedoeld om de superior colliculus aan te zetten. Dit deel van de hersenen heb je nodig voor veel oogbewegingen om je visueel te oriënteren in de ruimte. 

De oefeningen met het kralenkoord heb ik ook als huiswerk mee gekregen; dagelijks 3x 7-10 minuten gevolgd door lezen of kijken in een zoek boek. 


Andere oefeningen bij OT:
- Getallen op de muur, verspreid over de muur de cijfers 1-20, 1 staat voor A, 2 staat voor B etc. Vervolgens moet je in een categorie bij elk cijfer een woord bedenken. Vaak daarbij ook nog een opdracht over met welke hand welke cijfers, eventueel nog een voet uit stappen. 
Bijvoorbeeld alle even cijfers zijn meisjes namen, alle oneven cijfers jongens namen, bij de cijfers die rechts hangen moet je naar links uitstappen en met je linkerhand aanraken en vooraf tikken, de cijfers die links hangen moet je naar rechts uitstappen, met rechts aanraken en vooraf in je vingers knippen.
- Het spel “taboo” gecombineerd met een bal overgooien en een balans bord
- Het spel “spot it” waarbij de kaartjes bewegen en je op een balansbal staat
- Het spel “ scattegories”
- Een tangram leggen
Ook wordt tijdens de OT sessies uitgelegd hoe je thuis kan trainen en hoe je van je dagelijkse activiteiten multitask trainingen kunt maken.
​
Cognitive Therapy
De cognitieve therapie begint meestal met 2 geheugenopdrachten. Een met plaatjes; waarbij je zelf een aantal plaatjes moet ordenen en onthouden, bijvoorbeeld met behulp van categorieën of een verhaaltje. Elke dag worden het meer plaatjes. Deze moet je onthouden voor het einde van de sessie of de volgende dag. Voor de andere opdracht moet je bepaalde details uit een aantal artikelen onthouden. Deze mag je lezen, er worden vragen over gesteld en zo doende moet je enkele details onthouden voor het einde van de sessie of de volgende dag. 


Verdere opdrachten bij cognitieve therapie:
- 5 woord zinnen achterstevoren op noemen, of alfabetiseren, of op lengte van de woorden sorteren etc.
- Uit een reeks getallen bij alle even getallen op de tafel tikken + achtergrond geluid
- De therapeut noemt woorden op, als je een tegenovergesteld woord hoort, moet je op de tafel tikken met achtergrondgeluid
- Een setje kaarten (gedekt) sorteren op kleur of op bepaalde getallen en tegelijk woorden in categorieën plaatsen
- Bedragen van munten optellen met achtergrondgeluid
- Woorden vormen van 4 losse letters
- Therapeut noemt woorden op bij een woord van een bepaalde categorie op de tafel tikken, de categorieën wisselen steeds
- Cijferreeksen onthouden
- Cijferreeksen onthouden met +1, -2, op volgorde van klein naar groot, van groot naar klein
- Hoofdrekenen, met achter grond geluid
- Deductie puzzels
​
Mindfulness
​
Om je concentratie te trainen kan het helpen mindfulness te beoefenen. Sommige deelnemers krijgen bij CognitiveFX een sessie in meditatie volgens “the wheel of awareness”. In mijn behandel week kreeg ook iedereen het advies om deze oefening thuis dagelijks nog eenmaal te herhalen.
​
Psychotherapy
​
Tijdens de behandelweek wordt een gesprek met een psychotherapeut gepland. Deze doet een psychologische evaluatie en geeft een advies/ verwijzing over verdere psychologische behandeling.
Afronding van de behandelweek
Aan het einde van de week volgt er opnieuw een fMRI en ook andere testen worden herhaald. De uitslagen worden besproken met een neurowetenschapper. Je krijgt een advies mee van de psychotherapeut en een “post-EPIC-treatment plan”. Daarin staat hoe vaak je welke oefeningen in de thuissituatie moet doen en hoe de trainingen kunnen worden afgebouwd en hoe je ze in het dagelijks leven kunt integreren. 


Sommige mensen die op de fMRI aan het einde van de behandelweek toch nog in het rood of oranje scoren krijgen het advies langer te blijven voor boosterdagen. 

Thuis oefenen
CognitiveFX geeft een advies mee voor thuis. Dit advies wisselt van persoon tot persoon. Voor mij betekende het dat ik de eerste weken 5x per week 2 uur moest trainen, daarna naar 3x per week mocht afbouwen en uiteindelijk nog een langere periode 1x per week 2 uur moest trainen. 

Zo’n training bestaat ruwweg uit een half uur cardio, een half uur cognitief multitasken, een half uur visuele trainingen en een half uur ontspanning (meditatie of brainwaves). 
Uiteindelijk kon ik de trainingen volledig stoppen. Sommigen blijven ook op de lange termijn 1x per week trainen.
​
Wil je een beeld krijgen van hoe de behandeling er uit ziet? Bekijk hier een filmpje.
​
Wetenschappelijke grondslag en effectiviteit CognitiveFX
​
Volgt.
​
Ervaringsverhalen CognitiveFX
​
Wil je ervaringen lezen van Nederlanders die behandeld zijn bij CognitiveFX? Hier zijn een aantal die er een blog over hebben geschreven:
​
PCS
​
Stichting hersenschudding heeft enkele ervaringsverhalen verzameld op https://stichtinghersenschudding.nl/revalidatie-buitenland/cognitive-fx, zij hebben ook ervaringsverhalen van mensen die een minder goede ervaring hadden bij CognitiveFX en zelfs achteruitgang ervaarden.
​
Maria Fibbe schrijft over haar ervaringen met hersenletsel en deelt haar behandeling bij CognitiveFX (inclusief de resultaten van haar fMRI) daarnaast deelt ze heerlijke (brainproof) recepten www.fibbeandfood.com
Martine Timmerman beschrijft op hele eerlijke wijze haar hobbelige weg en CognitiveFX ervaringen op https://www.bumpy-roads.nl
​
Myrthe Boon deelt haar verhaal op https://dewereldwijven.com/author/myrthe-van-boon/
​
Jolijn Huikeshoven durfde het zelfs aan om in Corona tijd naar CognitiveFX af te reizen vanwege haar PCS https://meandmybraindamage.wordpress.com
​
Ander hersenletsel:
​
Pauline Jongmans leip NAH op door een zuurstoftekort bij een ernstige septische shock. Zij beschrijft haar ervaringen op https://brein.support/mijn-reis
​
Carlien Jansen maakte in het buitenland een hersenvlies en hersenontsteking door. Zij ging naar CognitiveFX en deelde haar ervaringen in de lokale krant. https://www.deswollenaer.nl/nieuws/algemeen/215340/carlien-jansen-mag-weer-dromen
Jurgen maakte jaren geleden een zwaar ongeluk door, waar hij ernstig traumatisch hersenletsel opliep. Hij deelde zijn ervaringen op zijn eigen blog http://mijnlevenmethersenletsel.nl/category/mijn-leven/ (welke ook vol staat met andere handige tips en informatie) en in de krant https://www.nd.nl/nieuws/nederland/529443/nederlanders-lopen-de-deur-plat-bij-amerikaanse-hersenkliniek
​